Với tinh thần “Giúp bạn là mình tự giúp mình” Đảng, Chính phủ, quân và nhân dân Việt Nam đã giúp cách mạng Lào về mọi mặt, trong đó có công tác hậu cần, góp phần quan trọng vào thắng lợi của hai nước.

Với việc ký kết Hiệp định Giơnevơ 1954, cách mạng hai nước Việt Nam và Lào bước vào thời kỳ mới, tập trung xây dựng lực lượng, đẩy mạnh đấu tranh để giữ vững thành quả vừa giành được và đưa cách mạng mỗi nước tiến lên. Song, đế quốc Mỹ từng bước thế chân thực dân Pháp, âm mưu biến Việt Nam, Lào thành thuộc địa kiểu mới của chúng, ngăn chặn phong trào cách mạng ở Đông Dương. Phát huy truyền thống, nhân dân hai nước tăng cường đoàn kết chiến đấu chống kẻ thù chung, viết lên trang sử mới về tình đoàn kết đặc biệt Việt Nam - Lào.

leftcenterrightdel
Chiến sĩ quân tình nguyện Việt Nam phòng, chống dịch bệnh trong vùng giải phóng Lào năm 1962. Ảnh tư liệu.

Sau khi bộ đội Pa-thét Lào về khu tập kết, ta đã cung cấp vật chất, trang bị để Bạn chấn chỉnh tổ chức, nâng cao sức mạnh chiến đấu. Cùng với giúp Bạn củng cố căn cứ hậu phương, ta đã giúp Bạn đào tạo 500 cán bộ hậu cần để kiện toàn cơ quan hậu cần Quân đội Pa-thét Lào (tháng 8-1956). Từ năm 1954-1959, ta viện trợ cho Bạn 3.000-4.000 tấn lương thực/năm; bảo đảm về ăn, mặc, điều trị thương bệnh binh cho Quân đội. Trước yêu cầu chi viện cho miền Nam và Lào, Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam quyết định thành lập Đoàn 559 (tháng 5-1959) mở đường Trường Sơn để thực hiện sứ mệnh đó. Theo đề nghị của Bạn, ta đã thành lập Đoàn chuyên gia quân sự 959 (tháng 9-1959), Đoàn 5 (tháng 3-1961) ở khu vực Cánh đồng Chum (Xiêng Khoảng), Đoàn 763 (tháng 7-1963) ở Hạ Lào để giúp Bạn xây dựng lực lượng vũ trang (LLVT), căn cứ kháng chiến và các khu vực hậu cần ở Sầm Nưa, Cánh đồng Chum, Khăm Muộn, đường 9 - Nam Lào; tổ chức tạo nguồn hậu cần; xây dựng hệ thống tổ chức hậu cần Quân đội Pa-thét Lào; bảo đảm cho liên quân Việt - Lào tác chiến. Nhằm tạo thế bảo đảm vững chắc giữa Việt Nam và Lào, từ năm 1960 trở đi, ngoài đường số 7, 8, 12, ta mở mới thêm đường 217, từ phía tây Thanh Hóa (Sơn Điện) đến căn cứ Sầm Nưa; đường 42 từ Điện Biên Phủ (Tây Trang) đi Sốp Nao, để tiếp tế cho Bắc Lào; đường từ Mộc Châu (Pa Háng) đi Sầm Nưa.

Từ năm 1962, Mỹ tăng cường viện trợ, giúp chính quyền Viêng Chăn lấn chiếm vùng giải phóng, phá hoại Chính phủ liên hiệp Lào. Ta và Bạn thống nhất đẩy mạnh xây dựng lực lượng quân sự và chính trị, chuẩn bị cho cuộc chiến đấu lâu dài. Từ năm 1963-1964, hơn 2.000 chuyên gia quân sự, hậu cần từ cấp chiến lược đến chiến dịch và chiến thuật sang giúp Bạn xây dựng LLVT, các kế hoạch tác chiến, các căn cứ hậu cần của Lào. Quân tình nguyện Việt Nam và Bộ đội Pa-thét Lào phối hợp mở một số chiến dịch mở rộng vùng giải phóng dọc biên giới hai nước. Đặc biệt, chiến dịch Cánh đồng Chum - Xiêng Khoảng (1-3-1961) và chiến dịch Trung Lào (4-1961) đã giải phóng gần 100km2 từ đường 12 xuống đường 9; từ Cha Ky đến Đông Pha Lan, nối liền vùng giải phóng dọc theo đường 9 với vùng giải phóng Thượng Lào, tạo hành lang an toàn để mở tuyến đường Tây Trường Sơn. Từ năm 1954-1964, Việt Nam đã chi viện cho Lào 11.845 tấn gạo, 765 tấn muối, 996 tấn thực phẩm, 1.309.000 VNĐ, 6.000.000 đồng ngân hàng Đông Dương, 1.061kg bạc trắng, 3.961 tấn vũ khí đạn, thuốc quân y; 501 tấn quân trang quân dụng, 285 tấn hàng bách hóa, 1.171 tấn xăng dầu; đào tạo giúp Bạn 1.766 cán bộ hậu cần. Những kết quả trên đã góp phần quan trọng tạo sự chuyển biến cho cách mạng Lào, tăng cường thế và lực của cách mạng hai nước. Từ năm 1965, cách mạng Lào có bước phát triển mới, Bạn mở nhiều đợt tiến công tiêu diệt địch; vùng giải phóng và các căn cứ hậu phương được mở rộng. Đầu năm 1968, Bạn phối hợp với quân tình nguyện Việt Nam mở chiến dịch Nậm Bạc, đập tan âm mưu của địch chiếm bàn đạp tiến công vùng giải phóng và phối hợp với cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân 1968 ở miền Nam Việt Nam.

 Để hậu cần Quân đội Pa-thét Lào ngày càng vững mạnh, tự đảm nhiệm công việc một cách toàn diện, ta xác định: “Giúp Bạn cơ bản, toàn diện, liên tục, lâu dài”. Theo đó, Tổng cục Hậu cần (TCHC) kiện toàn các tổ chức giúp bạn; phân công, phân nhiệm giữa Tổng cục với các cục nghiệp vụ và hậu cần quân khu. Chuyên gia hậu cần của ta tiếp tục giúp Bạn xây dựng bộ máy hậu cần đồng bộ, gọn nhẹ, tinh giản, phù hợp thực tế; bảo đảm chỉ huy, chỉ đạo hậu cần tập trung, thống nhất, phát huy tính tự lực, chủ động của từng cấp, địa phương Lào; xây dựng các tiêu chuẩn, chế độ, chính sách, nền nếp công tác chính quy, phát huy tinh thần tự lực cánh sinh của bạn...

Trên cơ sở quy hoạch của Bạn, từ năm 1965-1968, ta tiếp nhận, đào tạo hàng ngàn cán bộ, nhân viên hậu cần Lào. Đồng thời chỉ đạo các quân khu giúp Bạn mở các trường, lớp tại Lào để đào tạo nhân viên hậu cần. Giai đoạn này, LLVT của Bạn phát triển, mở được một số đợt tác chiến độc lập và phối hợp tác chiến với quân tình nguyện Việt Nam trong chiến dịch Phu Cút (1965), tiến công Binh đoàn cơ động 17 của địch ở Tha Thơm (1966-1967), đánh địch lấn chiếm Nam Xiêng Khoảng (10-1967/2-1968), chiến dịch Nậm Bạc (1-1968). Trong 3 năm (1965 -1968), ta giúp Bạn tiếp nhận viện trợ quốc tế 20.000 tấn hàng/năm (có 4.000 tấn hàng quân sự) và 100 xe cơ giới. Việt Nam viện trợ cho Lào giai đoạn này khoảng 85.000.000 VNĐ, trong đó, viện trợ quân sự chiếm 32% và giúp Bạn vận chuyển quá cảnh 16.000 tấn/năm. Ngoài ra, khi viện trợ quốc tế không cung cấp kịp, ta đã viện trợ bổ sung cho Bạn trên 4.000 tấn hàng thiết yếu. Những kết quả trên, vừa đáp ứng nhu cầu hậu cần cho xây dựng, chiến đấu trước mắt, vừa đáp ứng phần nào yêu cầu toàn diện, cơ bản, lâu dài cho Bạn.

Sau năm 1968, Mỹ mở rộng chiến tranh xâm lược, tăng viện trợ, đưa thêm cố vấn và nhân viên kỹ thuật giúp chính quyền phái hữu Lào. Tuy nhiên, lúc này, LLVT cách mạng Lào đã phát triển nhanh chóng, đầu năm 1973 có gần 10 vạn quân; riêng Quân đội Pa-thét Lào có 35.150 bộ đội chủ lực và địa phương, 64.168 dân quân du kích được trang bị tốt. Thực hiện chủ trương của hai Đảng, ta giúp và phối hợp tác chiến với Bạn trên khắp chiến trường Lào, với quy mô ngày càng lớn, xây dựng ngành Hậu cần Quân đội Lào toàn diện. Đến cuối năm 1972, số cán bộ hậu cần được ta đào tạo phụ trách các ngành từ cấp trung đoàn trở lên có 16 cán bộ chỉ huy tham mưu hậu cần; 251 bác sĩ, dược sĩ, y sĩ; 62 cán bộ quân nhu; 198 cán bộ quân giới; 132 cán bộ xăng dầu; 62 cán bộ tài chính... Bạn đã tự đảm nhiệm tốt các mặt bảo đảm hậu cần ở các đơn vị. Vì vậy, chuyên gia hậu cần của ta ở các địa phương, đơn vị được rút tập trung về cấp Trung ương để giúp Bạn những vấn đề lớn, cơ bản và lâu dài, như xây dựng lực lượng, kiện toàn bộ máy, xây dựng nền nếp công tác hậu cần; xây dựng khu vực hậu cần các quân khu, tỉnh; bảo đảm cho Liên quân Việt-Lào chiến đấu bảo vệ và mở rộng vùng giải phóng của Lào. Từ năm 1969 -1972, viện trợ của Việt Nam cho Lào là 183.678.306 VNĐ. Ta còn giúp Bạn tiếp nhận 20.000 tấn hàng viện trợ quốc tế/năm. Riêng viện trợ quân sự, ta giúp Bạn tiếp nhận 18.831 tấn hàng và nhiều xe quân sự.

Sau Hiệp định Paris về Việt Nam, ngày 21-2-1973, đế quốc Mỹ và phái hữu phải ký Hiệp định Viêng Chăn, lập lại hòa bình ở Lào. Cách mạng Lào bước vào thời kỳ đấu tranh chính trị là chủ yếu. Quân đội ta phối hợp với các lực lượng khác được Đảng Nhà nước ta phái sang giúp Bạn xây dựng LLVT ba thứ quân, củng cố vùng giải phóng vững chắc; kiên quyết đánh bại những cuộc hành quân lấn chiếm của địch. Đầu năm 1974, TCHC xây dựng kế hoạch giúp Bạn; tăng cường tiếp nhận, vận chuyển viện trợ quốc tế cho Bạn; giúp tổng kiểm tra nắm thực lực; kiện toàn tổ chức hậu cần Trung ương và các quân khu; xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật và nền nếp công tác hậu cần...

Từ năm 1972-1975, ngoài tổ chức các lớp bồi dưỡng nghiệp vụ ngắn ngày; ta đã đào tạo giúp Bạn 805 cán bộ, nhân viên hậu cần. Chuyên gia hậu cần Việt Nam tập trung giúp Bạn nghiên cứu những vấn đề lớn, cơ bản về xây dựng lực lượng, căn cứ; phương thức tổ chức bảo đảm hậu cần; chỉ đạo bảo đảm cho chiến tranh, chiến lược, chiến dịch; xây dựng hậu cần các đơn vị chủ lực; xây dựng lực lượng vận tải quân sự, mở rộng các đường giao thông vận tải đáp ứng yêu cầu bảo đảm khi bộ đội chủ lực Lào phát triển xây dựng đơn vị tập trung cấp trung đoàn, lữ đoàn... TCHC giúp Bạn xây dựng hệ thống kho hậu cần trên các hướng, các địa bàn; xây dựng các trạm xưởng sửa chữa vũ khí, xe máy; các bệnh viện, bệnh xá, cơ sở sản xuất, chăn nuôi, chế biến, may mặc... và một số doanh trại. Đặc biệt, ta đã giúp chuyển 1.500 tấn vật chất bằng đường không cho các đơn vị Pa-thét Lào vào đóng quân ở Viêng Chăn và Luông Pha Băng theo Hiệp định Viêng Chăn (7-1973) kịp thời và an toàn. Cuối năm 1975, ta đã giúp bảo đảm hậu cần cho cách mạng Lào đồng loạt tiến quân từ các khu căn cứ về các vùng đô thị, đồng bằng; hậu thuẫn cho cuộc đấu tranh giành chính quyền thắng lợi, lập nên nước Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào (2-12-1975).

Thấm nhuần quan điểm “Giúp bạn là mình tự giúp mình”, trong kháng chiến chống Mỹ, Việt Nam đã hoàn thành xuất sắc nghĩa vụ quốc tế cao cả đối với cách mạng Lào. Về hậu cần, ta đã giúp cách mạng Lào cơ bản, toàn diện, liên tục, lâu dài và hiệu quả, góp phần xây dựng ngành Hậu cần LLVT cách mạng Lào ngày một lớn mạnh, trưởng thành, hoàn thành thắng lợi nhiệm vụ trong sự nghiệp giải phóng dân tộc Lào. Với tinh thần hậu phương đáp ứng vô điều kiện mọi yêu cầu của tiền tuyến; hậu cần Việt Nam vừa là tuyến sau của hậu cần Lào, vừa là tuyến sau của hậu cần mỗi quân khu, khu vực tác chiến của Lào. Đó là những kinh nghiệm quý cần nghiên cứu, vận dụng trong xây dựng thế trận và tiềm lực hậu cần mỗi nước, tăng cường tình hữu nghị đặc biệt giữa ngành Hậu cần Quân đội hai nước Việt Nam-Lào trong thời kỳ mới.

Đại tá, ThS TRẦN ĐÌNH QUANG