Kỹ thuật tưới tiết kiệm nước là phương pháp cung cấp nước cho cây trồng có sự kiểm soát, nhằm sử dụng tối ưu lượng nước tưới. Căn cứ cấu tạo, tính năng của thiết bị tưới và hình thức phân phối nước, có thể chia thành 3 loại: tưới nước nhỏ giọt, phun mưa cục bộ, tưới ngầm cục bộ. Tướinước nhỏ giọt là kỹ thuật cung cấp nước dưới dạng giọt nhỏ ra từ thiết bị tạo giọt đặt trên mặt đất gần gốc cây; tưới phun mưa cục bộ là kỹ thuật cung cấp nước cho câytrồng dưới dạng cáchạt mưa hoặc hạt sương rơi trêndiện tích nhỏ xung quanh cây; tưới ngầm cục bộ là kỹ thuậtđưa nước vào đất dưới dạng giọt thường xuyên từ thiết bị đặt dưới mặt đất ở vùng rễ cây hoạt động. Kỹ thuật tưới tiết kiệm nước phù hợp với cây trồng cạn như:câycông nghiệp, cây ăn quả, rau màu, hoa và cây cảnh. Kỹ thuật nàycó thể áp dụng cho mọi vùng vùngkhí hậu trênmọi địa hình và thổ nhưỡng khác nhau, nhất làvùngkhan hiếm nước, địahìnhdốc, đất cát, nhiễm mặn.
Học viện Lục quân áp dụng công nghệ tưới nhỏ giọt trong trồng trọt. Ảnh: CTV
Ưu điểm của kỹ thuật tưới nhỏ giọt là cung cấp nước thường xuyên cho tầng đất canh tác (phần có bộ rễ cây trồng). Lượng nước tưới có thể được khống chế và điều khiển dễ dàng bảo đảm nước tưới được phân bố đều trong vùng đất có rễ cây; duy trì độ ẩm thích hợp theo nhu cầu sinh trưởng, phát triển của cây trồng; cung cấp nước đều đặn, khắc phục hiện tượng bạc màu, rửa trôi, xói mòn đất, không tạo kết váng bề mặt đất và không phá vỡ kết cấu tầng đất; tiết kiệm nước tưới; hạn chế cỏ dại phát triển chỉ cần làm ẩm quanh gốc cây.Tưới nhỏ giọt sử dụng cột nước áp lực thấp và lưu lượng nhỏ, tiết kiệm năng lượng, giảm chi phí quản lý vận hành. Nhược điểm của kỹ thuật này là phải sử dụng nước trong, không có tạp chất; dễ bị tắc tại các vòi tạo giọt và ống nhỏ giọt, tốn công sức xử lý khắc phục; không có khả năng làm mát, rửa lá câyvốn đầu tư ban đầu tương đối cao.
Đối với kỹ thuật tưới phun mưa cục bộ có ưu điểm là không tạo nên dòng chảy mặt đất, không phá vỡ kết cấu tầng đất do hạt mưa nhỏ; tiết kiệm đất do sử dụng đường ống dẫn nước đặt ngầm dưới mặt đất, thuận tiện việc chăm sóc, canh tác; dễ dàng tự động hóa từng phần hoặc toàn phần hệ thống tưới; tiết kiệm sức lao động; kết hợp tưới nước với phun thuốc bảo vệ thực vật, bón phân hóa học; áp dụng được với nhiều loại cây trồng (vườn ươm, vườn rau, vườn hoa, cây ăn quả, công nghiệp…); có thể áp dụng tưới cho các loại cây trồng trong nhà lưới hoặc ngoài trời... Tuy nhiên phương pháp này có nhược điểm là, vòi phun dễ bị tắc nếu nước tưới có nhiều tạp chất.
Kỹ thuật tưới ngầm cục bộ có ưu điểm là hệ thốngđường cung cấp nước tưới đặt ngầm dưới đất theo các lỗ thấm ra ngoài, hạn chế thấp nhất bay hơi nước. Tuy nhiên, kỹ thuật này cần vốn đầu tư ban đầu cao, lắp đặt vận hành và sửa chữa phức tạp.
Trong 3 kỹ thuật nói trên, tưới nước phun mưa cục bộ được sử dụng rộng rãi hơn trong sản xuất rau, quả, cây trồng khác. Kỹ thuật này sử dụng máy bơm nước tạo áp lực cao kèm theo ống dẫn và vòi phun tạo mưa. Đây là phương pháp tưới hiện đại,cótácdụng nhiều mặt cả về tạo độ ẩm cho đất vàlàmmátcho cây, có thể tiết kiệm được 30-50% lượng nước so với phương pháp tưới tràn theo rãnh. Để áp dụng kỹ thuật tưới nước phun mưa cục bộ hiệu quả, chúng tôi cung cấp một số kiến thức sau:
Cấu tạo hệ thống tưới nước phun mưa cục bộ gồm:
Nguồn nước mặt (nước ao hồ, sông, suối) hoặc nước ngầm (giếng khoan, đào), hệ thống bầu lọc nước bảo đảm nước cấp cho vòi phun luôn sạch, không có tạp chất; máybơm hoặc cột nước để tạo áp lực cấp cho đường ống, vòi phun; hệ thống đường ống dẫn nước gồm đường ống chính và ống nhánh; vòiphun mưa được lắp trêncác ống nhánh nhỏ. Vòiphun có hai loại: vòiphun li tâmvàphun tia. Vòiphun li tâm, nước từ đường ống phun ra qua lỗ với áplực nhất định tạo thành giọt mưa phân bố đều trên diện tích hình tròn, bán kính khoảng 4m và 8m, phù hợp với tưới hoa, rau, quả tại vườn diện tích nhỏ. Vòiphun tia,dòng nước áp lực cao từ vòi phun bắn ra qua lỗ phun có đường kính nhỏ, gặp sức cản của không khí phân tán thành hạt mưa. Loại vòi phun nàycần có áp lực nước lớn, tưới cho cây trồng ở những vườn diện tích rộng.
Bố trí hệ thống đường ống và vòi phun mưa:
Đường ống, gồm: Đường ống chính (Ø50-60 mm) được nối từ máy bơm, dẫn nước lên vườn; đường ống nhánh (Ø 27-34 mm) dẫn nước từ đường ống chính đến các đường ống nhánh nhỏ lắp vòi phun; đường ống nhánh nhỏ (Ø 21mm) được nối từ đường ống nhánh, dựng đứng, cóchiều cao so với mặt đất từ 1,2-2m (tùymục đích sử dụng tưới cho từng loại câytrồng vàbánkính vòiphun), đầu trên đường ống lắp vòiphun.
Bố trí hệ thống vòi phun, thường sử dụng 3 kiểu bố trí: Hình tam giác (vòiphun đặt tại cácgóchình tam giác); hình chữ nhật (vòiphun đặt tại cácgóchình chữ nhật); hình vuông (vòiphun đặt tại cácgóchình vuông). Khoảng cách bố trí tùy thuộc vào bán kính phunnước, bảo đảm giao thoa giọt nước giữa 2 vòi phun tối thiểu là 0,5m. Ví dụ: loại vòi phun bán kính 4m, khoảng cách bố trí giữa 2 vòi phun là 3,5m.
Một số điểm lưu ý:
Máy bơm nước cung cấp cho vườn có diện tích 4000-5000 m2, cócông suất 5,5KW trở lên, sử dụng điện 3 pha. Đối với các đơn vị không có điện lưới 3 pha, có thể lắp đặt máy bơm nước 1 pha với công suất 2 Kw trở lên để luân phiên tưới cho từng phần diện tích vườn khoảng 1.000 m2.Nước cung cấp cho máybơm, vòiphun bắt buộc phải qua hệ thống lọc, bảo đảm sạch, không lẫn tạp chất để vòiphun không bị tắc.Đường ống nước (chính, nhánh) có đường kính khácnhau để bảo đảm áplực tối đa cho vòiphun; đường ống nhánh ở từng phần diện tích vườn (từng ôvườn) được nối thông 2 đầu để tạo áplực đều giữa cácvòiphun đảm bảo tưới nước đồng đều. trên đường ống được lắp hệ thống van khóa để thuận tiện khi sử dụng. Nếu lắp loại vòi phunbánkính 8m, phun tia thìphải có đế bê-tông, đặt ngầm dưới đất để bảo đảm vòiphun không bị lắc khi sử dụng.Hệ thống đường ống, vòi phun trong nhà màng, nhà lưới nên bố trí treo trên xà nhà để không ảnh hưởng tới canh tác trồng rau, quả.
Hiện nay, việc áp dụng kỹ thuật tưới nước tiết kiệm trong sản xuất rau, quả đang là xu thế phát triển ở nước ta nhằm giảm công sức, thời gian tưới nước cho cây trồng hằng ngày, tiết kiệm nước, thực hiện tự động hóa, nâng cao năng suất lao động. Các đơn vị có thể nghiên cứu, vận dụng các kỹ thuật tưới nước tiết kiệm cho phù hợp, hiệu quả với điều kiện cụ thể.
Trung tá CN NGUYỄN GIA XUYÊN (Cục Quân nhu)