Với phương châm “Phòng bệnh hơn chữa bệnh”, trong các cuộc chiến tranh giải phóng và chiến đấu bảo vệ biên giới, cán bộ, y, bác sĩ, nhân viên của Viện luôn bám sát các địa bàn, đơn vị cơ sở triển khai các biện pháp vệ sinh phòng dịch, bảo vệ, chăm sóc sức khỏe bộ đội, Nhân dân, góp phần đảm bảo quân số chiến đấu trên các chiến trường.

Bước vào thời kỳ đổi mới, đặc biệt là những năm gần đây, với quan điểm “Dự phòng là chính”, Viện đã phối hợp với Bộ Y tế và các cơ quan chức năng triển khai hiệu quả nhiều chương trình, đề án, kế hoạch phòng, chống dịch bệnh trên phạm vi toàn quốc và trong Quân đội. Đồng thời, thường xuyên nắm chắc đặc điểm, tình hình, nhiệm vụ, thời tiết, khí hậu, điều kiện cụ thể của từng đơn vị đóng quân trên từng địa bàn, vùng miền, ưu tiên vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo, bố trí lực lượng và phối hợp chặt chẽ với các cơ sở y tế địa phương triển khai sớm các biện pháp vệ sinh, phòng bệnh làm cơ sở vững chắc cho công tác phòng, chống dịch trên địa bàn và các đơn vị. Do đó, toàn quân kịp thời khống chế và dập tắt các vụ dịch xảy ra, giữ vững tỷ lệ quân số khỏe đạt 98,5% trở lên; góp phần cho các đơn vị thực hiện tốt nhiệm vụ huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu, thường xuyên và đột xuất.

leftcenterrightdel
 Tổ chức lấy mẫu xét nghiệm diện rộng SARS-CoV-2 cho Nhân dân TP Hà Nội. Ảnh: CTV

Để đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ Y học dự phòng ngày càng cao trong bối cảnh dịch bệnh trong nước và trên thế giới ngày càng diễn biến phức tạp, với phương châm “Tích cực học hỏi, đi trước đón đầu”, “Tranh thủ sự hỗ trợ của bạn bè quốc tế”, Viện đã kết nối, phát triển hợp tác với quân y nhiều nước có nền y học phát triển (Pháp, Úc, Hoa Kỳ…) và quân y các nước ASEAN trên các lĩnh vực Y học dự phòng, phòng chống sốt rét, sốt xuất huyết, HIV/AIDS... Nhờ đó, đến nay, Viện đã có một số phòng thí nghiệm được trang bị hiện đại, đủ điều kiện ứng dụng các kỹ thuật tiên tiến. Một số kỹ thuật của Viện đạt ngang tầm các cơ sở y tế dự phòng chuyên ngành trong nước và khu vực, như các kĩ thuật sinh học phân tử chẩn đoán tác nhân gây bệnh (virus, vi khuẩn, kí sinh trùng sốt rét), phân tích gene các chủng kí sinh trùng sốt rét kháng thuốc... Cùng với đó, Viện đã nâng cấp hệ thống phòng thí nghiệm đặc chủng phòng, chống tác nhân sinh học để kịp thời xét nghiệm và trả lời chính xác các yếu tố có tác nhân sinh học. Ứng dụng các kỹ thuật mới như sắc kí lỏng hiệu năng cao, quang phổ hấp phụ nguyên tử (phân tích độc chất TNT, crôm, chì, thủy ngân, asen...) nâng cao khả năng giám sát và đề xuất giải pháp trong lĩnh vực Y học lao động - bệnh nghề nghiệp, vệ sinh an toàn thực phẩm - dinh dưỡng.

Nhờ tiếp thu những tiến bộ trong lĩnh vực Y học dự phòng thế giới kết hợp với tự học, tự đào tạo trong và ngoài nước nên trình độ chuyên môn của cán bộ, nhân viên ngành Y học dự phòng Quân đội ngày càng được nâng cao, thực hiện tốt công tác điều tra, giám sát, khống chế, dập dịch hiệu quả, hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ trong mọi tình huống. Điển hình như trong các vụ dịch SARS (năm 2003), dịch cúm A/H5N1 (năm 2004), Viện đã triển khai đồng bộ các biện pháp, ứng dụng công nghệ và phương pháp tiếp cận đúng, xử lý và khống chế được dịch, được dư luận quốc tế đánh giá cao. Năm 2009, Viện đã cùng với ngành Quân y, ngành Y tế tổ chức giám sát chặt chẽ các khu vực, cách ly điều trị kịp thời các trường hợp nghi nhiễm và nhiễm cúm A/H1N1, giảm sự lây lan và tử vong do đại dịch gây ra ở Việt Nam và trong Quân đội.

Đặc biệt, ngay từ khi dịch Covid-19 mới xâm nhập vào Việt Nam, Viện đã chủ động triển khai thành công kỹ thuật xét nghiệm SARS-CoV-2 bằng phương pháp RT-PCR và là đơn vị đầu tiên trong Quân đội được Bộ Y tế cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện xét nghiệm khẳng định SARS-CoV-2. Sau đó, tổ chức tập huấn, hướng dẫn, chuyển giao kỹ thuật xét nghiệm SARS-CoV-2 cho các đơn vị trong Quân đội, giúp Bộ Quốc phòng có biện pháp ngăn chặn, dập dịch kịp thời, góp phần quan trọng vào việc thực hiện thành công mục tiêu “Không để dịch Covid-19  lây lan vào Quân đội” trong từng giai đoạn. Viện đã cử gần 2.000 tổ công tác, gần 3.000 lượt người, phục vụ gần 100 lượt đơn vị; thực hiện xét nghiệm gần 200.000 mẫu xét nghiệm SARS-CoV-2, phát hiện trên 10.000 mẫu dương tính, góp phần nhanh chóng dập dịch trong cộng đồng. Đồng thời, góp phần bảo đảm an toàn tuyệt đối cho các sự kiện quan trọng của Đảng, Nhà nước, Bộ Quốc phòng.

Ngoài xét nghiệm người nhiễm SARS-CoV-2, Viện đã trực tiếp cùng Quân y Bộ đội Biên phòng đến từng đồn biên phòng và điểm chốt để xét nghiệm tầm soát cho hơn 3.000 đồng chí làm nhiệm vụ tuần tra, canh gác ở các đường mòn, lối mở dọc theo 6 tỉnh biên giới Việt – Lào, góp phần bảo đảm an toàn cho lực lượng Biên phòng ở tuyến đầu chống dịch. Bên cạnh đó, tổ chức phun khử trùng phố Trúc Bạch (Thành phố Hà Nội), các mục tiêu quan trọng Sở chỉ huy cơ quan thuộc Bộ Quốc phòng. Viện đã trực tiếp điều tra, xử lý dập tắt 04 ổ dịch Covid-19 trong các đơn vị Quân đội; cử hàng chục lượt cán bộ phối hợp với y tế địa phương và điều động các xe xét nghiệm cơ động tăng cường đến các điểm nóng như: Xã Sơn Lôi (tỉnh Vĩnh Phúc), thành phố Đà Nẵng, tỉnh Bắc Ninh, Bắc Giang. Hiện tại, Viện đang tăng cường lực lượng, phương tiện hỗ trợ, hướng dẫn các biện pháp phòng, chống dịch và xét nghiệm SARS-CoV-2 cho các đơn vị tại các tỉnh, thành phố phía Nam. Gần đây nhất, Viện là đơn vị đầu tiên tiếp nhận và triển khai xe xét nghiệm cơ động mới được Bộ Quốc phòng trang bị đến hỗ trợ xét nghiệm tại tỉnh Hà Nam.

leftcenterrightdel
 Triển khai xét nghiệm virus SARS-CoV-2 trong Labor trên xe xét nghiệm cơ động. Ảnh: CTV

Là đơn vị đầu ngành, tuyến cuối về Y học dự phòng, Viện được cấp trên giao nhiệm vụ tổ chức tập huấn chuyên môn về an toàn tiêm chủng và hướng dẫn kỹ thuật tiêm chủng vắc-xin phòng Covid-19 cho các bệnh viện Quân đội và các đội Y học dự phòng ở khu vực phía Bắc. Viện cũng là một trong các đơn vị đầu tiên trong toàn quân tổ chức tiêm chủng vắc-xin phòng Covid-19, làm cơ sở để triển khai thành công chương trình tiêm chủng vắc-xin Covid-19 trong Quân đội đúng tinh thần chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ “Tiêm đến đâu, an toàn đến đó”, phấn đấu sớm cùng cả nước tạo ra miễn dịch cộng đồng ngừa SARS-CoV-2. Hiện nay, Viện đang tiếp tục thực hiện nhiệm vụ tiêm vắc-xin phòng Covid-19 cho các đầu mối cơ quan Bộ Quốc phòng và học viên một số học viện, nhà trường Quân đội khu vực phía Bắc.

Tháng 5-2021, Viện đã cử Đoàn chuyên gia sang giúp nước bạn Lào trong PCD. Cùng với xây dựng lực lượng, công tác tổ chức, phổ biến các quy trình ứng phó với dịch cho bạn, Đoàn chuyên gia của Viện đã làm việc với Bệnh viện Trung ương Quân đội 103 Lào về công tác xét nghiệm, hướng dẫn sử dụng và giới thiệu về xét nghiệm nhanh kháng nguyên cùng chiến lược xét nghiệm của Việt Nam, vận dụng linh hoạt cả xét nghiệm RT-PCR và xét nghiệm nhanh kháng nguyên vào sàng lọc bệnh nhân Covid-19. Tư vấn và trực tiếp tham gia thiết kế cho Bệnh viện Trung ương Quân đội 103 Lào triển khai phòng an toàn sinh học cấp 2 để xét nghiệm virus SARS-CoV-2 bằng kỹ thuật RT-PCR, nhằm chủ động năng lực phát hiện sớm ca bệnh và truy vết khoanh vùng dập dịch kịp thời, đồng thời bảo đảm PCD cho các sự kiện quan trọng do Quân đội nhân dân Lào tổ chức. Đoàn còn chia sẻ, hướng dẫn phác đồ điều trị người bệnh Covid-19 mới nhất của Bộ Y tế Việt Nam cho y, bác sĩ tại Bệnh viện Quân y 101 (tỉnh Xiêng - Khoảng), Bệnh viện Quân y 107 (tỉnh Luông - Phrabăng). Ngoài ra, Đoàn công tác cũng đã theo dõi, tư vấn điều trị cho các bệnh nhân nặng do Covid-19 đang điều trị tại Bệnh viện Sết - Thả - Thi - Lạt (Thủ đô Viêng Chăn).

Với những thành tích xuất sắc đã đạt được trong 70 năm qua, Viện Y học dự phòng Quân đội đã vinh dự được Đảng, Nhà nước tặng thưởng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang Nhân dân; 02 Huân chương Quân công hạng Nhì, 01 Huân chương Chiến công hạng Nhất, 02 Huân chương Chiến công hạng Nhì, 02 Huân chương Chiến công hạng Ba, 01 Huân chương Bảo vệ Tổ quốc hạng Nhất, 02 Huân chương Lao động hạng Ba, nhiều Cờ thưởng của Bộ Quốc phòng, Bộ Y tế, Bộ Tổng Tham mưu, Tổng cục Hậu cần. Đây là nguồn động viên, cổ vũ, khích lệ cán bộ, nhân viên, chiến sĩ của Viện tiếp tục cống hiến hơn nữa cho ngành Y học dự phòng, phát huy hình ảnh cao đẹp của người thầy thuốc Quân y, phấn đấu vươn lên hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao.

Đại tá, PGS.TS Bác sĩ LÊ VĂN ĐÔNG (Viện trưởng Viện Y học dự phòng Quân đội)