Trong Chiến dịch này, quân và dân ta, ngành Hậu cần (lúc đó gọi là ngành Cung cấp)  đã vượt qua muôn vàn gian khổ, hy sinh, giải quyết thành công nhiều vấn đề khó khăn, phức tạp về tổ chức bảo đảm, đáp ứng kịp thời hậu cần, phục vụ bộ đội chiến đấu thắng lợi.

Khó khăn lớn nhất của công tác bảo đảm hậu cần trong Chiến dịch Điện Biên Phủ là chiến trường ở xa hậu phương; nguồn bảo đảm tại chỗ hạn chế, vật chất hậu cần chủ yếu phải vận chuyển từ xa đến, qua địa hình rừng núi hiểm trở, đường cơ động rất khó khăn; thời gian chuẩn bị cho Chiến dịch gấp, lại bị địch tập trung đánh phá ác liệt.

leftcenterrightdel
Cờ "Quyết chiến, quyết thắng của QĐND Việt Nam anh hùng tung bay trên nóc hầm Đờ Cát-tơ-ri. Chiến dịch Điện Biên Phủ toàn thắng. Ảnh tư liệu.

Để thực hiện quyết tâm của Bộ Chính trị và chấp hành mệnh lệnh của Bộ Tư lệnh Chiến dịch Điện Biên Phủ, các mặt công tác bảo đảm hậu cần gấp rút được triển khai. Ngày 27/7/1953, Thủ tướng Chính phủ đã ra nghị quyết số 284/TTg về việc thành lập Hội đồng Cung cấp mặt trận ở Trung ương, các khu và các tỉnh từ Thanh Hóa trở ra để huy động nhân lực, vật lực của địa phương phục vụ Chiến dịch. Hội đồng Cung cấp mặt trận Trung ương đã chỉ đạo các địa phương, các ngành kinh tế, tài chính thực hiện tinh thần “Tất cả cho mặt trận, tất cả để chiến thắng”. Nhờ đó, đã huy động được khối lượng lớn sức người, sức của, kể cả ở vùng tự do Thanh - Nghệ - Tĩnh, ở Việt Bắc cũng như vùng bị địch tạm chiếm. Trong đó, việc huy động ở Tây Bắc - hậu phương, hậu cần tại chỗ của chiến dịch  có tầm quan trọng đặc biệt. Nhân dân cả nước đã đóng góp 23.056 tấn gạo, 266 tấn muối, 1.909 tấn thực phẩm, có 261.451 lượt người đi dân công với 20.991 chiếc xe đạp thồ, 736 xe thô sơ, 914 con ngựa thồ và 3.130 chiếc thuyền. Riêng nhân dân Tây Bắc đã cung cấp cho tiền tuyến 47% nhu cầu  gạo, 43% thịt, 100% rau quả, 100% thuyền và ngựa. Khối lượng lớn này nếu đưa từ xa tới phải huy động gấp 3-4 lần.

Do địa bàn chiến dịch ở xa hậu phương, Tổng cục Cung cấp quyết định tổ chức Tổng cục Cung cấp Tiền phương và hình thành hai tuyến bảo đảm: Tuyến hậu phương do Tổng cục Cung cấp và Hội đồng Cung cấp mặt trận Liên khu Việt Bắc, Liên khu 3 và Liên khu 4 đảm nhiệm; tuyến chiến dịch do Tổng cục Cung cấp Tiền phương, Hội đồng Cung cấp mặt trận khu Tây Bắc phụ trách và được tổ chức thành 4 binh trạm, mỗi binh trạm gồm đủ các lực lượng vận tải, kho, quân y, vừa bảo đảm cho bộ đội hành quân, vừa tiếp chuyển vật chất lên phía trước. Phương châm vận tải được xác định “Cơ giới là chủ yếu, triệt để phát huy cơ giới đồng thời tranh thủ mọi phương tiện thô sơ”.

Ngày 13/3/1954, quân ta nổ súng mở màn Chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ, các tuyến hậu cần bước vào phục vụ bộ đội chiến đấu. Dù địch đánh phá ngăn chặn, nhưng lực lượng vận tải phục vụ chiến dịch vẫn liên tục hoạt động ở cả hai tuyến. Phong trào thi đua vượt cung, tăng chuyến, tiết kiệm xăng dầu, giữ gìn xe tốt diễn ra sôi nổi ở các đơn vị. Cùng với vận tải cơ giới, nhiều tuyến vận tải bộ bằng dân công và phương tiện thô sơ đã được tổ chức từ hậu phương lên mặt trận, riêng xe đạp thồ tuyến hậu phương có gần 18.500 chiếc, tuyến chiến dịch có hơn 1.500 chiếc.

Phục vụ Chiến dịch Điện Biên Phủ, ngành Quân y đã huy động toàn bộ lực lượng của 11 đội điều trị, trong đó 05 đội điều trị được xây dựng thành bệnh viện mặt trận, 03 đội triển khai ở tuyến hậu cần hỏa tuyến. Nhiều giáo viên và sinh viên Trường Đại học Y dược được Chính phủ điều động phục vụ mặt trận. Toàn Ngành đã tổ chức cứu chữa, điều trị cho hơn 10.130 thương binh; 4.490 bệnh binh; kết thúc Chiến dịch, còn tổ chức cứu chữa 1.487 sĩ quan, binh sĩ địch là tù binh bị thương.

Sau 55 ngày đêm chiến đấu liên tục, đến ngày 07/5/1954, Chiến dịch Điện Biên Phủ kết thúc thắng lợi. Thời gian phục vụ của hậu cần không chỉ là 55 ngày đêm, mà đã kéo dài tới 6 tháng liền và phải bảo đảm cho hơn 87.000 người tham gia Chiến dịch, trong đó lực lượng chiến đấu là 53.830 người và dân công là 333.000 người với 12 triệu ngày công phục vụ chiến dịch. Trong Chiến dịch này, ngành Hậu cần đã dốc toàn lực bảo đảm hơn 20.000 tấn vật chất, gồm: 1.200 tấn đạn, 1.783 tấn xăng dầu, 14.950 tấn gạo, 268 tấn muối, 577 tấn thịt, 1.034 tấn thực phẩm và 177 tấn vật chất khác, gấp gần 3 lần so với dự kiến ban đầu.

Công tác hậu cần đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ bảo đảm cho bộ đội chiến đấu liên tục, dài ngày trên địa bàn xa hậu phương, góp phần quyết định vào thắng lợi vĩ đại của Chiến dịch Điện Biên Phủ.

Thành công của công tác hậu cần trong Chiến dịch Điện Biên Phủ đã để lại cho chúng ta nhiều bài học kinh nghiệm quý. Đó là, bài học về quán triệt sâu sắc quyết tâm chiến lược, chiến dịch; kết hợp hậu cần quân đội với hậu cần nhân dân; phát huy vai trò của hậu phương, khai thác triệt để các nguồn, vận dụng linh hoạt các phương thức, bảo đảm hậu cần sáng tạo, hiệu quả; tổ chức, bố trí hậu cần hợp lý, tập trung giải quyết thành công khâu trung tâm là công tác vận tải; vừa bảo đảm, bảo vệ hậu cần, vừa chủ động chuẩn bị cho nhiệm vụ tiếp theo... Kế thừa, phát triển những kinh nghiệm đó, ngành Hậu cần Quân đội đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước và chiến tranh bảo vệ Tổ quốc ở biên giới Tây Nam, biên giới phía Bắc.

Để kế thừa, phát huy, phát triển những bài học  kinh nghiệm quý về công tác bảo đảm hậu cần  Chiến dịch Điện Biên Phủ vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay, cần giải quyết tốt một số vấn đề chủ yếu sau:

Một là, thường xuyên quán triệt sâu sắc các quan điểm của Đảng về chiến tranh nhân dân, hậu cần toàn dân, nhất là Nghị quyết Trung ương 8 (Khóa XI) về Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới; Nghị quyết số 28/NQ-TW của Bộ Chính trị và các nghị định của Chính phủ về xây dựng các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương thành khu vực phòng thủ (KVPT) vững chắc. Xây dựng hậu phương đất nước, hậu phương tại chỗ từng địa phương toàn diện cả thế trận và tiềm lực, lấy “thế trận lòng dân” làm cơ sở nền tảng; lấy tạo nguồn, khai thác tiềm năng tại chỗ là cơ bản. Hình thành các khu vực hậu cần tại chỗ có khả năng độc lập bảo đảm cho lực lượng vũ trang hoạt động, tác chiến trong mọi tình huống. Thực hiện quy hoạch đi trước một bước, đảm bảo sự thống nhất giữa quy hoạch căn cứ hậu phương (CCHP), căn cứ hậu cần (CCHC) các vùng, miền với phát triển kinh tế - xã hội, thế trận quốc phòng toàn dân và chiến tranh nhân dân trên từng hướng (địa bàn) chiến lược. Ưu tiên xây dựng quy hoạch, kế hoạch đầu tư phát triển hệ thống cơ sở hạ tầng CCHC, nhất là hệ thống mạng lưới giao thông vận tải đường bộ, đường thủy để triển khai phương thức vận tải linh hoạt, tạo sự liên kết chặt chẽ giữa CCHP với CCHC và lực lượng hậu cần các cấp trên từng địa bàn.

Hai là, đẩy mạnh kết hợp kinh tế với quốc phòng - an ninh, vừa thực hiện các mục tiêu kinh tế - xã hội, vừa tăng cường tiềm lực quốc phòng - an ninh, nâng cao khả năng bảo đảm của hậu cần các cấp. Tiếp tục nghiên cứu, đầu tư có chiều sâu để xây dựng hậu cần tại chỗ, nhất là địa bàn chiến lược, trọng điểm, trong đó có địa bàn Tây Bắc. Đồng thời, từng bước hoàn thiện cơ chế, chính sách trong thu hút, huy động nguồn lực hậu cần của toàn dân. Tiếp tục rà soát, tính toán nhu cầu hậu cần, từng bước tổ chức dự trữ hợp lý các loại vật chất, trang bị hậu cần bảo đảm cho lực lượng vũ trang; có phương án dự trữ trước vật tư chiến lược và dự trữ công nghệ tại một số nhà máy, xí nghiệp, doanh nghiệp công nghiệp hậu cần tại địa bàn trọng yếu. Duy trì, phát triển và nâng cao hiệu quả hoạt động của các khu kinh tế - quốc phòng trên các địa bàn chiến lược nhằm tạo thế, tạo lực hậu cần, sẵn sàng bảo đảm trong các tình huống.

leftcenterrightdel
Đoàn xe thồ lương thực phục vụ Chiến dịch Điện Biên Phủ. Ảnh tư liệu.

Ba là, tập trung chỉ đạo, đầu tư xây dựng và duy trì hoạt động hậu cần KVPT tỉnh, thành phố theo Nghị quyết số 28/NQ-TW của Bộ Chính trị, Nghị định số 21/2019/NĐ-CP của Chính phủ. Thường xuyên bổ sung, kiện toàn hội đồng cung cấp ở các cấp đảm bảo đúng, đủ thành phần theo quy định, xây dựng quy chế hoạt động hiệu quả. Nghiên cứu ban hành cơ chế, chính sách hợp lý để huy động nguồn lực hậu cần tại chỗ, đáp ứng nhu cầu trong thời chiến. Định kỳ kiểm tra, diễn tập hậu cần KVPT và có giải pháp đồng bộ nâng cao khả năng bảo đảm hậu cần tại chỗ.

Bốn là, xây dựng lực lượng hậu cần thường trực tinh gọn, mạnh; đầu tư phát triển trang bị hậu cần theo hướng gọn, nhẹ, tiện dụng, đi thẳng vào công nghệ hiện đại, phù hợp với tác chiến tương lai và thực tiễn đất nước. Ưu tiên phát triển trang bị vận tải từng bước hiện đại, có khả năng  thích ứng với các loại  địa hình và các trang bị quân y dã chiến hiện đại. Chú trọng nâng cao trọng tải và khả năng việt dã cho xe vận tải quân sự chiến lược, chiến dịch; trang bị xe vận tải trọng tải trung bình và nhỏ nhưng có tính việt dã cao cho các đơn vị chiến thuật. Đồng thời, xây dựng lực lượng hậu cần dự bị động viên với số lượng hợp lý, đồng bộ, chất lượng cao, trọng tâm là quân y và vận tải, sẵn sàng đáp ứng mọi tình huống.

Năm là, chiến tranh bảo vệ Tổ quốc trong tương lai (nếu xảy ra), địch có ưu thế về vũ khí công nghệ cao để đánh phá, ngăn chặn tuyến chi viện của ta. Vì vậy, phải có phương án, kế hoạch bảo vệ hậu cần, chủ động hiệp đồng chặt chẽ với các lực lượng trên địa bàn. Bố trí hậu cần phải kết hợp lợi dụng địa hình, phân tán hợp lý, vận dụng tổng hợp các biện pháp phòng gian, giữ bí mật, cơ động phòng tránh, nguỵ trang, nghi trang... để bảo toàn lực lượng, trước hết là cơ quan chỉ huy hậu cần, các lực lượng vận tải và quân y nhằm duy trì khả năng bảo đảm liên tục, kịp thời trong mọi tình huống. Các tuyến vận tải cần được tổ chức hợp lý, sử dụng tổng hợp các lực lượng vận tải quân sự và dân sự, các phương thức và hình thức vận tải, lấy vận tải cơ giới là chủ yếu; đồng thời, sử dụng linh hoạt phương tiện vận tải thô sơ và sức người ở nơi khó khăn để chi viện, tiếp tế hậu cần liên tục, kịp thời. Triệt để lợi dụng thời cơ có lợi để cơ động lực lượng; vận chuyển bổ sung vật chất theo địa chỉ, kết hợp chuyển thương binh.... Đồng thời, trang bị phương tiện xếp dỡ hiện đại, tổ chức lực lượng bốc xếp chặt chẽ nhằm giải toả nhanh hàng hoá và phương tiện vận tải.

65 năm đã trôi qua, song những bài học về công tác hậu cần trong Chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ đến nay vẫn còn nguyên giá trị. Chúng ta cần quan tâm nghiên cứu, kế thừa, vận dụng sáng tạo những bài học đó vào thực tiễn hiện nay, từng bước hoàn thiện các phương án bảo đảm, sẵn sàng đáp ứng mọi nhu cầu về hậu cần cho lực lượng vũ trang tác chiến thắng lợi khi có tình huống xảy ra.

Thiếu tướng Trần Duy Giang, Chủ nhiệm TCHC