Ngay sau khi nước ta giành được độc lập, trong Thư gửi Hội nghị Quân y, tháng 3-1948, Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: “Người thầy thuốc chẳng những có nhiệm vụ cứu chữa bệnh tật mà còn phải nâng đỡ tinh thần những người ốm yếu”. Khi gặp “một số anh em quân nhân không được trấn tĩnh”, người thầy thuốc “nên lấy lòng nhân loại và tình thân ái mà cảm động, cảm hóa họ. Người ta có câu: “Lương y như từ mẫu”, nghĩa là "một người thầy thuốc, đồng thời phải là một người mẹ hiền”.

Trong thư gửi Hội nghị Cán bộ Y tế ngày 27-2-1955, Người căn dặn: “Lương y phải như từ mẫu”. Bác ân cần dặn dò các thầy thuốc: “Người bệnh phó thác tính mệnh của họ nơi các cô, các chú. Chính phủ phó thác cho các cô, các chú việc chữa bệnh tật và giữ sức khỏe cho đồng bào. Đó là một nhiệm vụ rất vẻ vang. Vì vậy, thầy thuốc cần phải thương yêu, săn sóc người bệnh như anh em ruột thịt của mình, coi họ đau đớn cũng như mình đau đớn”.

Nhiệm vụ của ngành Y tế được Người chỉ rõ trong thư gửi Hội nghị Cán bộ Y tế toàn quốc, tháng 6-1953. Theo Người: “Phòng bệnh cũng cần thiết như trị bệnh, để làm tròn nhiệm vụ ấy, cán bộ y tế cần phải thương yêu người bệnh như anh em ruột thịt, tận tâm, tận lực phục vụ Nhân dân”. Chủ tịch Hồ Chí Minh yêu cầu đối với đội ngũ những người thầy thuốc cần thường xuyên “học tập nghiên cứu để luôn luôn tiến bộ”; “về chính trị, cần trau dồi tư tưởng và đạo đức của người cán bộ trong chế độ dân chủ như “yêu nước, yêu dân, yêu nghề… thi đua học tập, thi đua công tác”.

leftcenterrightdel
Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm Bệnh viện Bạch Mai (Hà Nội). Ảnh tư liệu/TTXVN.

Trong thư gửi Hội nghị Cán bộ Y tế toàn quốc năm 1953, Người viết: “Sức khỏe của cán bộ và Nhân dân được bảo đảm thì tinh thần càng hăng hái. Tinh thần và sức khỏe đầy đủ thì kháng chiến càng nhiều thắng lợi, kiến quốc càng mau thành công. Nhiệm vụ ấy có hai phần: Phòng bệnh cũng cần thiết như trị bệnh…”. Như vậy, điểm cốt lõi trong tư tưởng y đức của Bác là người thầy thuốc phải như mẹ hiền. Bác dùng chữ “phải” là muốn nhấn mạnh: Người thầy thuốc đồng thời phải là người mẹ hiền, phải hội tụ đầy đủ các đức tính tốt đẹp như dịu dàng, tận tình, chu đáo, chịu khó, chịu khổ, sẵn sàng hy sinh để làm tròn phận sự cứu người. Có tình thương của người mẹ hiền thì người thầy thuốc tránh được những thói xấu, như vụ lợi, tiêu cực, hách dịch, lạnh lùng khi tiếp xúc với người bệnh, tắc trách trong công việc...

Theo người, y đức của người thầy thuốc không chỉ là lòng yêu thương người bệnh vô bờ bến, là sự thật thà, đoàn kết với đồng nghiệp, mà còn là sự say mê nghề nghiệp, luôn tích cực trau dồi kiến thức để nâng cao năng lực chuyên môn và kiến thức toàn diện nhằm đáp ứng tốt hơn cho nhu cầu của sự nghiệp chăm sóc và bảo vệ sức khỏe của toàn quân và toàn dân. Người thầy thuốc cách mạng muốn hồng phải chuyên sâu, muốn y đức được thực hiện đầy đủ và có ý nghĩa thực tiễn thì cần không ngừng trau dồi y lý, y thuật và luôn biết tự làm giàu trí tuệ cho mình.

Với quan điểm cốt lõi đó, Người chủ trương xây dựng một nền y tế có nhiệm vụ chăm sóc sức khỏe cho Nhân dân. Người căn dặn đội ngũ cán bộ ngành Y tế phải giúp đồng bào, giúp Chính phủ xây dựng một nền y tế thích hợp với nhu cầu của dân tộc ta. Người cán bộ y tế cần quán triệt nguyên tắc khoa học, dân tộc và đại chúng, tức là phải xây dựng nền y tế Việt Nam vừa mang tính truyền thống văn hóa dân tộc, vừa tiếp thu được tinh hoa y học của thời đại, của các nước tiên tiến trên thế giới. Ở đây, yếu tố dân tộc và thời đại hòa quyện vào nhau, bổ sung cho nhau thành một chỉnh thể thống nhất nhằm phục vụ Nhân dân tốt nhất. Người thường xuyên căn dặn đội ngũ cán bộ, nhân viên ngành Y tế: "Ông cha ta ngày trước có nhiều kinh nghiệm quý báu về cách chữa bệnh bằng thuốc ta, thuốc bắc, vì thế, các cô, các chú là những người làm thuốc chữa bệnh cần phải nghiên cứu và phối hợp thuốc Đông và thuốc Tây". Cho nên, các thầy thuốc tây y phải học đông y, các thầy thuốc đông y cũng phải học tây y, cả thầy thuốc đông y và tây y đều phục vụ Nhân dân, như người có hai tay cùng làm việc thì tốt. Bởi vậy, ngành Y và người thầy thuốc phải coi trọng việc phòng bệnh cũng cần thiết như chữa bệnh. Muốn vậy, cán bộ, nhân viên ngành Y phải: “Đoàn kết giữa cán bộ cũ và cán bộ mới. Đoàn kết giữa tất cả những người trong ngành Y tế, từ bộ trưởng, thứ trưởng, bác sĩ, dược sĩ cho đến các anh em giúp việc. Bởi vì công việc và địa vị tuy có khác nhau, nhưng người nào cũng là một bộ phận cần thiết trong ngành Y tế, trong việc phục vụ Nhân dân”.  Đoàn kết trong ngành Y là yêu cầu cần thiết để tạo nên sức mạnh, vượt qua khó khăn, hoàn thành nhiệm vụ chuyên môn. Mục đích cuối cùng là vì sức khỏe con người...

Có thể nói, tư tưởng y đức “Lương y phải như từ mẫu” của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã trở thành phương châm và khẩu hiệu của ngành Y tế, là sợi chỉ đỏ xuyên suốt quá trình chỉ đạo xây dựng và phát triển nền y học nước ta. Thực hiện lời dạy của Bác, những năm qua, đội ngũ cán bộ làm công tác y tế đã làm tốt nhiệm vụ và thực hiện đúng với tôn chỉ mục đích nghề nghiệp, luôn đoàn kết một lòng, phấn đấu vượt lên mọi khó khăn, gian khổ, giữ gìn y đức, nâng cao tay nghề, kinh nghiệm với mục tiêu chăm sóc và bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Tuy nhiên, bên cạnh đó, vẫn còn đâu đó là những “con sâu bỏ rầu nồi canh”, là nhiều hình ảnh “chưa đẹp”, nhũng nhiễu, hách dịch, gây bức xúc cho bệnh nhân và cho chính những người thầy thuốc của một bộ phận cán bộ y tế… Những điều này đã ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng phục vụ người bệnh và sự phát phát triển bền vững của ngành Y nói chung.

Trước thực tại đó, đội ngũ y, bác sĩ hiện nay cần phải không ngừng nghiên cứu, học tập nâng cao trình độ chuyên môn nắm bắt, học hỏi, ứng dụng những tiến bộ của y học thế giới vào hoạt động khám, chữa bệnh; rèn luyện y đức, vững vàng bản lĩnh, đấu tranh với những cám dỗ, tiêu cực, khó khăn để giữ gìn hình ảnh cao đẹp của người thầy thuốc, giữ vững bản chất nghề nghiệp, bảo vệ sự trong sáng của y đức. Trước những thuận lợi và khó khăn trong thực hành nghề nghiệp, mỗi cán bộ y tế trên từng vị trí công tác của mình cần phải rèn luyện, phấn đấu, tu dưỡng nhiều hơn nữa để trở thành một người thầy thuốc chân chính, vừa có tài vừa có đức, xứng đáng với lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Lương y phải như từ mẫu”. Lãnh đạo, chỉ huy các cấp cần quan tâm xây dựng môi trường y đức thật sự trong sạch, lành mạnh, đi đôi với việc đấu tranh chống biểu hiện tiêu cực về y đức ở các bệnh viện. Làm tốt công tác quy hoạch, quản lý, đào tạo, sử dụng cán bộ ngành Y, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho người thầy thuốc, tạo động lực giúp họ tự tu dưỡng, rèn luyện, nâng cao phẩm chất đạo đức cách mạng, phấn đấu “vừa hồng, vừa chuyên”... Đó là những việc làm vừa thường xuyên, vừa cấp bách của ngành Y tế hiện nay và những năm tiếp theo nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động khám, chữa bệnh, xứng đáng với sự tin cậy của Ðảng, Nhà nước và Nhân dân.

Đại tá, PGS, TS Trần Nam Chuân, nguyên cán bộ Viện Chiến lược Quốc phòng