Trong quá trình giúp bạn, công tác hậu cần của quân đội ta đã có nhiều nỗ lực to lớn, vừa góp phần xây dựng hậu phương cho lực lượng vũ trang của Bạn, đồng thời xây dựng hậu phương chiến trường – hậu phương tại chỗ cho Quân tình nguyện của ta.
Về nguồn bảo đảm hậu cần
Ngành Hậu cần đã có sự kết hợp chặt chẽ giữa hậu phương Việt Nam và hậu phương tại chỗ trên đất Bạn, tạo nên sức mạnh tổng hợp bảo đảm cho chiến tranh. Tận dụng được nguồn vật chất còn lại sau chiến tranh chống Mỹ, hậu cần của ta đã nhanh chóng khôi phục, phát triển, bảo đảm kịp thời cho tác chiến. Tổng cục Hậu cần (TCHC) đã chỉ đạo, hướng dẫn xây dựng tổ chức hậu cần địa phương ở các tỉnh, huyện gần biên giới; giúp đỡ chính quyền Bạn, động viên nhân, vật lực địa phương chi viện cho lực lượng vũ trang Bạn và cho Quân tình nguyện chiến đấu, hoạt động.
Khi nền kinh tế của Campuchia dần được phục hồi, Bạn đã cung cấp lương thực, thực phẩm, thêm vào tiêu chuẩn ăn và phụ cấp cho Quân tình nguyện (hơn 246.265 tấn lương thực và 22.269 tấn thực phẩm). Các địa phương Bạn tạo điều kiện khai thác vật liệu xây dựng doanh trại, cấp đất để sản xuất, đánh cá trên sông. Nhân dân các địa phương của Bạn hết sức ủng hộ, giúp đỡ Quân tình nguyện như: tham gia đi dân công, cho thuê mượn phương tiện vận tải, bán lương thực, thực phẩm, ủng hộ rau tươi cho bộ đội...
Về tổ chức chỉ huy, chỉ đạo hậu cần
Trong thời kỳ này, ta không tổ chức riêng cơ quan hậu cần Quân tình nguyện, việc bảo đảm chung do Tiền phương TCHC ở Thành phố Hồ Chí Minh đảm nhiệm thông qua hậu cần các quân khu.
Hậu cần các quân khu trực tiếp bảo đảm cho các mặt trận thuộc quân khu, trong đó, Quân khu 5 bảo đảm Mặt trận 579, Quân khu 9 bảo đảm Mặt trận 979, Quân khu 7 bảo đảm Mặt trận 779 và Mặt trận 479. Với sự chi viện của TCHC, Tiền phương đã vận chuyển trực tiếp tới căn cứ hậu cần (CCHC) của Mặt trận 479 (Xiêm Riệp), Mặt trận 579 (Tà Beng và Stung Treng) v.v… Ở Sở chỉ huy Quân tình nguyện tại Phnôm - Pênh, Tiền phương TCHC có một bộ phận đại diện gồm một số phân đội như kho tàng, vận tải, bệnh viện... trực tiếp nhận nhiệm vụ của Bộ Tư lệnh truyền đạt về Tiền phương, đáp ứng kịp thời yêu cầu của tác chiến.
Về xây dựng hậu cần các cấp
Trong những năm làm nghĩa vụ quốc tế, hầu hết các đơn vị bộ đội chủ lực Việt Nam đều có tổ chức lực lượng hậu cần mạnh và hoàn chỉnh, bên cạnh đó, có nhiều kinh nghiệm trong công tác bảo đảm nên chiến đấu dù có ác liệt vẫn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Lực lượng hậu cần của các đơn vị chủ lực, kể cả chủ lực của địa phương vững mạnh cả về tư tưởng, tổ chức, trang bị kỹ thuật. Các phân đội hậu cần được tổ chức chặt chẽ, có trang bị phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ; hệ thống kho tàng có khả năng giữ gìn, quản lý được vật chất, kỹ thuật dự trữ; lực lượng quân y đảm bảo cứu chữa thương binh; lực lượng vận tải luôn sẵn sàng vận chuyển kịp thời vật chất, kỹ thuật bảo đảm cho tác chiến, vận chuyển thương binh, cơ động bộ đội, binh khí kỹ thuật.
Về xây dựng thế trận hậu cần
Để đảm bảo cho tác chiến, các quân khu, quân đoàn đều tổ chức các CCHC phía trước, hình thành bảo đảm trên từng hướng tác chiến (bảo đảm theo khu vực). Khi tác chiến phát triển, hậu cần tổ chức lực lượng bảo đảm đi theo đội hình; tiếp đó, các CCHC phía trước di chuyển lên, hình thành các CCHC trên từng địa bàn. Từ các CCHC Mặt trận, tổ chức CCHC phía trước trên cơ sở lực lượng hậu cần cơ động đi theo đơn vị. Về tổ chức CCHC cũng được nhân lên cùng với sự phát triển của lực lượng hậu cần. Ở cấp chiến dịch đã hình thành một hệ thống CCHC từ phía sau ra phía trước, bảo đảm cho tác chiến hiệp đồng binh chủng và chiến đấu nhỏ lẻ trên từng địa bàn.
Từ hậu cần khu vực, tổ chức bảo đảm cho cấp chiến thuật, có bộ phận cơ động bám sát đội hình chiến đấu của đơn vị. Hậu cần sư đoàn, trung đoàn có bộ phận phía sau, bộ phận phía trước. Do đó, hình thành mạng lưới hậu cần nối liền hậu cần chiến dịch chiến thuật với hậu cần.
Về bảo đảm sinh hoạt
Sau khi cùng Bạn tổng tiến công lật đổ chế độ diệt chủng, công tác bảo đảm sinh hoạt cho bộ đội có nhiều thay đổi. Tình hình kinh tế đất nước bắt đầu khó khăn, kinh tế nước Bạn đang khủng hoảng, tuyến vận chuyển xa, ăn uống thiếu thốn, ở tạm bợ, bộ đội phải chiến đấu và cơ động liên tục nên sức khoẻ ngày càng giảm sút. Để khắc phục khó khăn, ngành Hậu cần đã nhanh chóng thay đổi phương thức cung ứng vật chất sinh hoạt, từ cấp tiền cho đơn vị chuyển sang bảo đảm bằng hiện vật. Khi kinh tế nước Bạn được phục hồi, sản xuất nông nghiệp, nhất là lương thực, thực phẩm phát triển, ta thống nhất với Bạn giải quyết một phần lương thực, thực phẩm tại chỗ, do các địa phương Bạn cung ứng, đã giảm được việc vận chuyển khối lượng lương thực, thực phẩm từ Việt Nam sang, bộ đội được ăn gạo mới, thịt rau tươi ngay tại chiến trường. Mặt khác, bộ đội tích cực tăng gia sản xuất, tổ chức chế biến tại chỗ để cải thiện đời sống. Bạn cho bộ đội ta sử dụng đất để sản xuất, đánh bắt cá, nhiều loại rau rừng để khai thác. Đồng thời, đã giải quyết kịp thời vấn đề bảo đảm nước uống, nước sinh hoạt bằng cách thăm dò, chuẩn bị dụng cụ chứa đựng tập thể; vận tải vận chuyển tiếp tế nước; bảo vệ nguồn nước và phân phối sử dụng hợp lí ở những nơi khan hiếm.
Về bảo đảm quân y
Trong điều kiện chiến đấu ác liệt, ăn uống thiếu thốn, Campuchia lại là vùng đất của bệnh sốt rét nên sức khoẻ của bộ đội ta ngày càng giảm sút. Để phòng chống sốt rét có hiệu quả, các cấp đã tổ chức cho bộ đội phun thuốc diệt muỗi, vệ sinh môi trường thường xuyên, bôi thuốc chống muỗi, ngủ màn...
Để đảm bảo cứu chữa thương bệnh binh, hậu cần ta đã tổ chức mạng lưới quân y trên từng mặt trận, kết hợp điều trị theo tuyến với điều trị khu vực, có sự chi viện của các cơ sở y tế hậu phương đất nước. Các bệnh viện hậu phương ở phía Nam, phía Bắc, kể cả các cơ sở dân y được mở rộng, tăng thêm khả năng tiếp nhận và điều trị thương bệnh binh.
Về công tác vận tải
Do các đơn vị Quân tình nguyện chiến đấu trên khắp đất nước Campuchia, việc vận chuyển bảo đảm có nhiều khó khăn. Mạng đường vận tải bộ trên đất Bạn hạn chế, chất lượng đường xấu, cầu cống hư hỏng nhiều. Từ thực trạng trên, TCHC đã phân công, phân cấp vận tải cho hậu cần các quân khu, đơn vị. Sử dụng tổng hợp các phương thức, phương tiện vận tải phù hợp với nhiệm vụ từng tuyến: Tuyến vận tải chiến lược và chiến dịch, tận dụng vận tải cơ giới, ô tô và tàu hoả trên đường bộ; ca nô, tàu thủy trên đường sông đường biển, và sử dụng máy bay khi có nhiệm vụ cấp thiết. Tuyến chiến thuật, cấp sư đoàn sử dụng ô tô vận tải tới một số trung đoàn và từng đoạn nhất định. Những đoạn đường xấu, kém chất lượng, tận dụng xe trâu, xe bò, xe ngựa, xe đạp thồ để vận chuyển. Từ cấp trung đoàn xuống tiểu đoàn và đại đội, chủ yếu sử dụng vận tải bộ, có trang bị phù hợp để không ảnh hưởng đến quân số chiến đấu phía trước. Bên cạnh đó, ta còn chủ động vận chuyển vươn tuyến chiến lược, vượt cấp một khối lượng lớn vật chất, kỹ thuật tới nhiều CCHC của các mặt trận. Nhờ vậy đã giảm được khó khăn cho quân khu, nâng cao được hiệu suất vận chuyển.
Trong 10 năm tiến hành bảo đảm hậu cần cho Quân tình nguyện Việt Nam tại Campuchia, đây là thời kỳ ngành Hậu cần đứng trước một nhiệm vụ mới mẻ và phức tạp: vừa phải bảo đảm cho chiến tranh diễn ra gần như đồng thời ở biên giới phía Bắc, vừa phải bảo đảm cho một đội quân tình nguyện lớn thực hiện nhiệm vụ quốc tế. Thành công trong bảo đảm hậu cần cho quân đội trong chiến tranh bảo vệ Tổ quốc và thực hiện nhiệm vụ quốc tế trong giai đoạn này đã chứng tỏ sức mạnh của công tác hậu cần toàn dân dưới sự lãnh đạo của Đảng. Những bài học về bảo đảm hậu cần trên đất Bạn còn nguyên giá trị để nghiên cứu vận dụng trong điều kiện mới.
Đại tá, PGS, TS Dương Hồng Anh, Phó Viện trưởng Viện Lịch sử Quân sự