Chuyện về những sĩ quan làm nhiệm vụ gìn giữ hòa bình

Đối mặt với bom đạn thử thách khắc nghiệt

Thiếu tá Phạm Quang Thiều được cử làm sĩ quan liên lạc của phái bộ LHQ tại Nam Sudan từ tháng 7-2016 đến tháng 7-2017. Anh tâm sự: Chúng tôi đặt chân đến Nam Sudan vào đúng giai đoạn căng thẳng nhất của cuộc khủng hoảng sắc tộc và nội chiến giữa các phe phái. Ngay giữa thủ đô Juba, tiếng bom đạn nổ ầm ầm, làm rung chuyển cả một vùng. Tuy đã được các đồng nghiệp đi trước thông báo song chúng tôi cũng không khỏi bất ngờ. Giao tranh khiến hầu hết mọi thông tin liên lạc, cung ứng lương thực, thực phẩm bị cắt đứt. Nội chiến kéo dài, khiến người dân luôn trong tình trạng đói khát, cướp bóc và hỗn loạn. Mặc dù, các cuộc xung đột đã dần tạm lắng nhưng cuộc sống của sĩ quan liên lạc tại Phái bộ rất khó khăn. Khi hộ tống đoàn xe LHQ, sĩ quan liên lạc là người đàm phán tại các trạm kiểm soát của quân chính phủ hoặc quân đối lập để xe được đi qua. Thời gian hộ tống có thể trong ngày hoặc kéo dài nửa tháng.

Lãnh thổ Nam Sudan rộng gấp 3 lần Việt Nam nhưng chỉ có vài chục ki-lô-mét đường nhựa, còn lại toàn đường đất nên xe bị sa lầy thường xuyên. Có lần, cả đoàn xe bị tắc cả tuần tại những nơi hẻo lánh, phải ngủ lại trong lều để chờ lực lượng chi viện tới. Sốt rét trở thành nỗi ám ảnh không chỉ đối với các sĩ quan GGHB mà ngay cả đối với người dân bản địa, bởi chủng sốt rét ở đây có thể gây tử vong nếu không được phát hiện và điều trị sớm. Mặc dù có bệnh viện dã chiến cấp 2 của LHQ tại đây nhưng các anh vẫn phải uống thuốc sốt rét dự phòng. Những ngày không phải hộ tống các đoàn công tác, các sĩ quan được ở trong căn cứ của Phái bộ nhưng cũng khó khăn không kém. Nơi ở của các sĩ quan GGHB là những thùng công-ten-nơ. Máy phát điện thường xuyên bị hỏng, khiến cả đội thường xuyên phải làm việc dưới bóng cây, dưới cái nóng 49-50 độ C. Còn đối với nước sinh hoạt, hằng ngày, nhân viên Phái bộ phải ra tận sông Nile Trắng lấy rồi về rồi lọc. Việc sử dụng phải rất tiết kiệm, bởi hệ thống lọc nước thường hay bị trục trặc. Tiếp tế hàng hóa từ Thủ đô đến hầu như không thể thực hiện bằng đường bộ, gạo, thực phẩm và đồ ăn khô chủ yếu phải đưa từ Việt Nam sang từ mấy tháng trước.

Thiếu tá Lương Trường Vinh (thứ 2 từ phải) cùng đồng nghiệp bên giàn bí xanh. Ảnh: CTV.

Còn ở Cộng hòa Trung Phi, tình hình cũng không khả quan hơn. Thiếu tá Lương Trường Vinh công tác tại đây từ tháng 5/2016-5/2017 chia sẻ:  Những vụ tàn sát, cướp bóc vì xung đột sắc tộc xảy ra như cơm bữa, có thời điểm phái bộ GGHB ở đây phải “ẩn mình” một tháng, tiết kiệm từng gói mì tôm. Bởi, các trục đường vận chuyển hàng hóa thường bị phiến quân mai phục nhằm cướp bóc, khiến lương thực, thực phẩm vô cùng khan hiếm và đắt đỏ. Lúc mới sang, các sĩ quan Việt Nam phải đi thuê nhà ở ngoài, chi phí tự túc vì Phái bộ mới thành lập, chưa xây dựng được cơ sở hạ tầng. Họ ở cùng khu nhà với nhiều sĩ quan nước khác, có bảo vệ người địa phương, tường bao bằng dây thép gai, cổng sắt chống được đạn súng tiểu liên. “Có giai đoạn xung đột kéo dài gần một tháng. Chính quyền không thể kiểm soát được quân đội cũng như các nhóm vũ trang, nên nạn cướp bóc hoành hành, đặc biệt, việc kiểm soát vũ khí không được thực hiện, khiến hầu như người dân nào cũng có vũ khí, ít nhất là súng tiểu liên AK. Anh em hầu như không được ra ngoài. Là sĩ quan GGHB, không trực tiếp tham chiến nhưng thường xuyên phải thực hiện nhiệm vụ tại thực địa, tại những điểm nóng của chiến sự, nên cuộc sống vô cùng gian khổ, hiểm nguy”. Thiếu tá Phạm Quang Thiều và Thiếu tá Lương Trường Vinh cùng bày tỏ”.

Sáng tạo, chủ động bảo đảm đời sống

Thiếu rau xanh là một trong những thách thức đối với các sĩ quan GGHB tại 2 nước này. Rau ở nơi đây rất khan hiếm. Khí hậu Châu Phi khá khắc nghiệt, ban ngày trời nắng như đổ lửa. Đất dạng bazan pha cát sỏi cằn cỗi. Ngay tại thủ đô Bangui (Cộng hòa Trung Phi), chỉ có mấy siêu thị bán một lượng rau ít ỏi, chủ yếu là nhập khẩu, nên giá rất đắt,  khoảng 130.000VND/kg bắp cải. Việc ra chợ mua thực phẩm cũng không an toàn nên càng khó tìm nguồn rau. Ngay cả căng-tin của các phái bộ cũng chủ yếu là đồ hộp, hàng đông lạnh nhập khẩu với giá rất cao. Bữa ăn trưa tại căng-tin bảo đảm cho các sĩ quan, nhân viên các phái bộ cũng là dạng ăn nhanh, thực đơn chủ yếu là thịt và ít rau, món ăn không phù hợp với khẩu vị người Việt. Công tác tại Phái bộ MINUSCA (Cộng hòa Trung Phi), Trung tá Vũ Văn Hiệp cho biết: Thời điểm tháng 9/2015, trong 2 tuần liền, các cửa hàng ở thủ đô Bangui gần như cạn kiệt lương thực, thực phẩm, các nhân viên LHQ ở đây phải nhờ người dân mua từng chiếc bánh mì, từng chai nước lọc. Nhưng do chủ động chuẩn bị lương thực và các loại thực phẩm khô dự trữ từ Việt Nam mang theo (chiếm tới 70%), nên các anh cũng bớt khó khăn hơn.

Cũng tại Phái bộ MINUSCA, do nơi ở LHQ chưa bảo đảm được nên các sĩ quan Việt Nam phải thuê nhà trọ bên ngoài. Rất may, nhà trọ của họ có một khu vườn bỏ không, khoảng gần 100 m2, có thể làm vườn trồng rau. “Nếu không có đất trồng và khí hậu quá khắc nghiệt, chúng tôi có thể trồng rau mầm hoặc làm giá đỗ”- Hiệp cho biết. Ba anh em phải mất hai ngày nghỉ cuối tuần để dọn cỏ, phế thải và đảo lớp đất toàn cát sỏi lẫn mảnh chai xuống dưới, đưa lớp đất màu lên trên. Rồi đánh luống, phơi nắng vài ngày để diệt các loại côn trùng có thể hại rau. Vườn trồng cả rau muống, cải ngọt, rau dền, càng cua, rau lang và ươm giống rau mùng tơi, ớt, gừng, đu đủ đưa từ Việt Nam sang để tăng thêm chủng loại, tránh đơn điệu. Cứ sau mỗi buổi chiều đi làm về, anh em tranh thủ ra vườn tưới cây, vun gốc, nhặt cỏ. Nước khá khan hiếm nên anh em triệt để tái sử dụng nước sinh hoạt để tưới rau. Nước vo gạo cũng được tận dụng và ngâm qua đêm làm nguồn dinh dưỡng bổ sung kích thích rau tăng trưởng nhanh. Sau gần một tháng “chăm bẵm”, vườn rau cải đã cho thu hoạch; các loại rau và gia vị khác cũng phát triển tốt, đủ cung cấp rau ăn hằng ngày. Kế thừa thành quả của tổ công tác Vũ Văn Hiệp, nhóm sĩ quan gồm 3 đồng chí do Thiếu tá Lương Trường Vinh làm Tổ trưởng sang làm nhiệm vụ tại đây còn trồng thêm được cả bí xanh và nhiều loại rau gia vị khác. Rất nhiều sĩ quan đồng nghiệp làm việc ở Phái bộ và một số người dân địa phương đã tìm đến học hỏi kĩ thuật trồng, chăm sóc và xin hạt giống. Họ không nghĩ là ở nơi nắng hạn và đất đai cằn cỗi như thế lại có thể trồng được các loại rau xanh.

Tết này lại nhớ Tết năm xưa

Tết Bính Thân năm 2016, Đại úy Nguyễn Đức Thắng (nay là Thiếu tá) mới sang làm sĩ quan liên lạc tại Phái bộ Nam Sudan được vài tháng, song anh đã có khá nhiều bạn bè thân thiết, nhiệt tình giúp đỡ trong mọi công việc. Thời kỳ cao điểm, Phái bộ Nam Sudan có các sĩ quan đến từ 22 quốc gia như Kenya, Ghana, Uganda, Hàn Quốc, Nhật Bản, Úc, New Zealand, Na Uy, Anh, Đức, Campuchia, Thái Lan… Việt Nam và Nam Sudan chênh lệch 4 giờ đồng hồ, do đó, thời điểm Giao thừa ở Việt Nam là 8 giờ tối Nam Sudan. Thắng chuẩn bị một bữa tiệc nhỏ và mời một số người bạn trong đơn vị đến dự. Để giúp anh chuẩn bị tiệc giao thừa, đơn vị cảnh sát Campuchia làm nhiệm vụ bảo vệ tại Phái bộ đã tới hỗ trợ. Một số sĩ quan các nước châu Á, Phi, Âu còn giúp anh nấu nướng, gói món nem truyền thống Việt Nam phục vụ cho bữa tiệc.

Bữa “cỗ Tết” ở nơi đất khách quê người diễn ra rất vui vẻ. Dù ở xa nhà nhưng anh vẫn có bạn bè, đồng nghiệp xung quanh cùng chia sẻ và chúc mừng năm mới với anh bằng ngôn ngữ của nước mình. Thắng mượn được máy tính, máy chiếu từ văn phòng của Phái bộ để giới thiệu một cách sinh động về đất nước, con người, văn hoá truyền thống và ngày tết cổ truyền Việt Nam. Các vị khách mời tỏ ra rất hào hứng, đặt nhiều câu hỏi về văn hóa, lịch sử, những món ăn truyền thống trong ngày Tết của Việt Nam. Đặc biệt, họ rất ngưỡng mộ đất nước, con người Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Mọi người vừa ăn uống, vừa trò chuyện vui vẻ. Vào thời khắc giao thừa, mặc dù cách quê hương gần 10.000 km nhưng thông qua mạng Internet, Thắng vẫn có thể nhìn thấy, hỏi thăm, chúc Tết gia đình, vợ, con. Mọi người rất thích thú và cùng chia sẻ niềm vui với anh và gửi lời chúc mừng năm mới tới những người thân trong gia đình anh. Đó là một giao thừa thật ấn tượng, không thể quên đối với Thắng.

Được trực tiếp nói chuyện, trao đổi và xem những hình ảnh của các sĩ quan GGHB của Việt Nam tại Nam Sudan và Cộng hòa Trung Phi, chúng tôi càng cảm phục ý chí, nghị lực của các anh trong thực hiện nhiệm vụ quốc tế nhân đạo cao cả. Có thể nói, càng trong gian khó, những phẩm chất của Bộ đội Cụ Hồ càng được phát huy, tỏa sáng dù ở Việt Nam hay ở những nơi xa xôi, gian khổ, khắc nghiệt nhất hành tinh.

Đại tá NGUYỄN HỒNG QUANG