Bác sĩ Cục trưởng Vũ Văn Cẩn, Dược sĩ-Cục phó Bùi Công Thuyết cùng các đồng chí: Từ Giấy-Bác sĩ, Trưởng phòng Vệ sinh phòng bệnh, Đặng Hanh Khôi-Dược sĩ, Trưởng phòng Dược chính cùng có mặt, giao nhiệm vụ cho ông tổ chức sản xuất từ 3-4 tấn thuốc tẩy trùng. Cấp trên cho biết: Tử thi ở chiến trường thuộc phía ta đã được giải quyết kịp thời, không bỏ sót một trường hợp nào, kể cả những tử thi không còn nguyên vẹn. Tuy nhiên, tử thi của địch trên khắp chiến trường do số lượng quá lớn và điều kiện chiến sự, nên việc xử lý rất khó khăn. Để giải quyết vấn đề chống ô uế môi trường, đặc biệt là với những khu vực xung quanh dòng sông Nậm Rốm, giữ cho nước sạch cho đến khi bộ đội và dân công vào tiếp quản, chúng ta phải sản xuất thuốc tẩy trùng càng nhanh càng tốt...

Nhận nhiệm vụ mới, ông Gác vô cùng phấn khởi. Tuy cấp trên không nói một lời nào về tình hình cuộc chiến giữa ta và địch, nhưng ông linh cảm ngày chiến thắng đã cận kề. Ông không giấu nổi sự hồi hộp đón chờ tin vui toàn thắng. Tuy nhiên, để hoàn thành công việc được giao giữa mặt trận chiến sự nóng bỏng, đầy cam go và ác liệt, ông sẽ phải vượt qua nhiều khó khăn trở ngại. Về lực lượng, ông được bổ sung thêm 25 dân công và 3 chiến sĩ. Về nguyên liệu, thuốc DDT đã có trong kho thuốc, đủ đáp ứng yêu cầu. Công việc chính lúc này là sản xuất ra ít nhất từ 3-4 tấn vôi bột, để chế thành thuốc tẩy trùng. Ba vấn đề phải xúc tiến khẩn trương và hết sức thận trọng, là: Tìm người biết xây lò và nung vôi;xây lò nung phải không tạo khói để tránh máy bay địch oanh tạc; sản xuất và đóng gói thuốc ngay tại chiến trường.

Qua tìm hiểu, ở tỉnh Vĩnh Phúc và Thanh Hóa có nơi sản xuất được vôi từ việc nung đá trong lò, ông Gác ngay lập tức cùng 3 chiến sĩ đi khắp các đơn vị dân công thuộc hai tỉnh này. Sau ba ngày, tìm được hai dân công quê ở Thanh Hóa làm nghề nung vôi từ nhỏ, là anh Nguyễn Côi và anh Lê Nguyên Mộc.

Để có lò nung vôi chống khói, che mắt quân địch, ông Gác phát động mọi người hiến kế và đi đến quyết định cuối cùng là xây lò nung vôi kiểu bếp Hoàng Cầm-Loại bếp mà quân đội ta đang sử dụng, chống khói rất hiệu quả, ngay trong tầm quan sát bằng mắt của địch. Tuy nhiên, chiếc lò vôi với sản lượng hàng nghìn ki-lô-gam, khi đốt sẽ tỏa khói như một con tàu, không như bếp nấu Hoàng Cầm cấp tiểu đoàn, đại đội. Ông Gác lại tính toán, nghiên cứu, mỗi lần nung đá phải mất 3-4 ngày mới ra vôi. Nếu xây lò to quá sẽ khó bảo đảm an toàn và quản lý khói bay. Nếu lò nhỏ quá sẽ không bảo đảm yêu cầu thời gian. Chiếc lò phải có kích thước phù hợp, để một lần đốt cho ra được khoảng 1,5-2 tấn vôi.

Ông Gác lựa chọn nơi hiểm trở, kín đáo với địch nhưng thuận tiện cho việc thao tác của ta để dựng lò. 29 người ngày đêm thay nhau đào đắp, xây lò bằng đá được khai thác tại chỗ. Mạch kết bằng bùn dẻo lấy từ đất sét trắng ở những thửa ruộng xung quanh khu vực. Sau khi làm xong hầm ngồi đun có mái che mưa và giấu kín ngọn lửa, mọi người tập trung đào hào thoát khói dài gần 360m, rộng và sâu 1m giữa rừng già có nhiều đá hộc và sỏi cuội. Trên mặt hào, xếp các loại cây lá xanh để ngụy trang và phân tán khói. Cuối đường hào là một hầm sâu 2m, rộng 5m cũng được ngụy trang cẩn thận để chứa khói và thoát khói dần dần. Cuối cùng, công trình sản xuất vôi ngay giữa mặt trận đã hoàn thành.

 Ngày 22/4/1954, lò thứ nhất được đốt bằng củi gỗ. Sau 4 ngày đêm đỏ lửa liên tục, mẻ vôi đầu tiên đã ra lò, đạt yêu cầu chất lượng kỹthuật. Mẻvôi thứ hai ra lò theo tiến độ đúng ngày 29/4/1954. Những người dân công cần cù, mưu trí và dũng cảm đã lấy cây rừng làm chày, dùng đá hộc quây ghép thành những cối giã theo kiểu giã gạo ở miền xuôi, thay phiên nhau giã vôi củ thành bột và trộn với 3% DDT để thành thuốc tẩy trùng đạt tiêu chuẩn, đưa vào bảo quản, chờ lệnh.

Tối ngày 07/5/1954, toàn bộ thuốc tẩy trùng được vận chuyển đến bộ phận tẩy uế, khử trùng khu vực Mường Thanh do Y sĩ Nguyễn Ngọc Thảo (sau là Trung tướng, Cục trưởng Cục Quân y) phụ trách và bộ phận tẩy uế, khử trùng khu vực Hồng Cúm do Y sĩ Nguyễn Văn Nhẽ (sau là Đại tá, Tiến sĩ, Viện trưởng Viện Vệ sinh phòng dịch Quân đội) phụ trách. Ngay ngày hôm sau, bộ đội ta và một số tù binh địch được huy động tẩy uế toàn bộ chiến trường Điện Biên Phủ. Nhờ đó, quân và dân ta được hít thở không khí trong lành, tươi mát giữa niềm vui đại thắng. 

PHẠM XƯỞNG